Giải pháp chống ngập lụt tốt nhất ở Việt Nam hiện tại

Nguyên do gây ngập mưa nghiêm trọng trong HCM

Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị lớn nhất và là trọng điểm kinh tế của cả nước cùng với sự đóng góp 20% vào GDP nhà nước và 30% vào tổng giá trị xuất khẩu. Mặc dù có vai trò quan trọng chiến lược ở nền kinh tế nhà nước, tuy nhiên lại nằm trên một nền đất thấp và thường xuyên bị ngập do mưa to, nước lũ thượng nguồn hoặc triều cường. Theo trung tâm chống ngập của thành phố, 60% không gian toàn thành phố có cao độ thấp hơn 2 m so với trước những năm 90, thành Hồ Chí Minh đã có dấu hiệu bị lún do đô thị hóa. Hơn nữa, tốc độ lún gần 15 mm/năm, hiện tại tại rất nhiều điểm trong thành phố sẽ có nguy cơ ngập ngày một nặng nề hơn. Cả thành phố hiện tại có tổng cộng 322 xã phường đã ghi nhận bị ngập lụt thường xuyên. ở tương lai, sự cố Ngập lụt của thành phố có thể còn trầm trọng hơn khi hệ quả của biến đổi khí hậu ảnh hưởng vào thành phố này. Một báo cáo khác của các nhà nghiên cứu trên thế giới (Dasgupta et al 2009) đã đưa TP HCM vào danh sách 25 thành phố có nguy cơ bị ảnh hưởng trực tiếp từ biến đổi khí hậu.



Nguyên do gây ngập lụt, thủy triều ngập càng ngày càng cao một phần là do biến đổi khí hậu, và nền đất toàn thành phố lún bình quân theo năm, và đô thị hóa chiếm kênh rạch làm mất những dòng chảy…

Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều kế hoạch thoát nước với tổng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nguồn vốn ODA, chưa nói đến đại dự án trị giá 12 ngàn tỷ đồng do bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn làm chủ đầu tư.

Tuy nhiên nguyên nhân lớn quan trọng nhất là lỗi chủ quan ở việc lập phương án, với trình độ chưa đủ tầm hoặc chỉ chạy theo khai thác nguồn vốn…

Hệ lụy là đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho các công việc chống ngập trong Tp.HCM nhưng xem ra không hiệu quả.

Những chuyên gia chống ngập lụt thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua đã tìm kiếm các giải pháp muộn màng, chắp vá, thiếu liên kết đồng bộ giữa những kế hoạch quy hoạch lại với nhau.

Trình độ, nhận thức, tầm nhìn dài hạn trong quy hoạch và xây dựng không đủ đáp ứng mục đích thực tế đã dẫn tới vấn đề ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường do ngập trên địa bàn thành phố ngày một nghiêm trọng hơn.

Nhiều hệ thống cống thoát nước mưa, chống nước ngập dọc theo đường thành phố mới xây dựng đã thành bể chứa nước với mực nước dâng cao nhất là 60cm, khả năng thoát nước khi trời mưa to không đạt kết quả như mong đợi.

Nhiều hệ thống cống có diện tích không đủ hợp để đáp ứng khả năng thoát nước, gây ra ngập lụt bởi những trận mưa lớn và rút chậm ở thời gian dài.

Công trình ngăn chặn triều cường để thoát nước mưa xuống kênh rạch vẫn còn yếu kém. 

Cộng với việc gia tăng diện tích bề mặt bị bê-tông hóa không chỉ khiến gia tăng lượng nước mưa chảy trên bề mặt vì không thể ngấm xuống lòng đất, làm giảm lượng nước ngầm và gây lún cho thành phố, mà còn tạo ra hiệu ứng đảo nhiệt. Số liệu tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy nhiệt độ bề mặt tại TP HCM tăng trung bình hằng năm 0,18 độ C. Vẫn nghiên cứu của các nhà nghiên cứu đó (2008) cho thấy sau 17 năm, nhiệt độ bề mặt tối đa ghi nhận được tại thành phố tăng thêm khoảng 10 độ C (từ 39,8 độ C năm 1989 lên 49,4 độ C năm 2006). Sự đổi thay về nhiệt độ bề mặt, và do đó nhiệt độ không khí cũng tăng theo, đã đẩy nhanh quá trình bốc hơi của nước khiến gia tăng cả về số lượng và quy mô những cơn mưa nhiệt đới trong khu. Số liệu thống kê lượng mưa từ năm 1988 đến năm 2007 tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy một quá trình gia tăng liên tục số lượng các cơn mưa cực lớn.



Bất chấp rất nhiều các cố gắng quốc tế và trong nước nhằm giải quyết tình trạng Ngập úng, hiện tại vẫn chưa có một nghiên cứu hoàn chỉnh nào để giải thích chi tiết đầy đủ nguyên nhân của tình trạng trên. Các nhà nghiên cứu quốc gia thường có xu hướng quan tâm thuần tuý tới  biến đổi khí hậu của thành phố, trong khi những đồng nghiệp địa phương thường quá chú ý đến vai trò của hệ thống sông ngòi và triều cường mà không nhớ đến mối quan hệ giữa đô thị hóa và khả năng thoát nước của thành phố. Điển hình là sự phát triển mạnh mẽ về phía Nam thành phố trên nền đất yếu và thấp hay sự phát triển hai bên bờ sông Sài Gòn về phía thượng lưu đã làm cho hàng ngàn diện tích chứa nước bị biến mất. giải pháp mà các cấp chính quyền đưa ra vẫn chỉ là xây dựng nâng cấp công trình đê bao và cống ngăn triều cường – những biện pháp vô cùng tốn kém nhưng lại không giúp giải quyết bản chất vấn đề. 

Dự án chống ngập nghìn tỉ tp.HCM

Các giải pháp chống ngập

Đã có rất nhiều phương pháp khác được đưa ra để chống ngập cho TPHCM, đặc biệt là các phương pháp mang tính kế hoạch hệ thống như tiếp tục nâng cấp xây dựng đê bao chắc chắn, xây cống chống triều cường… Nhưng, trong điều kiện nguồn lực tài chính còn khiêm phí như hiện nay thì những biện pháp này sẽ khó có thể triển khai toàn diện và kịp thời. 



Tuy nhiên từ những nguyên nhân gây ngập như đã kể ở trên, thì cách thức khơi thông các hệ thống thoát nước tự nhiên và đầu tư nâng cấp công trình thoát nước, cần phải được thực hiện. Tất nhiên, khi chưa có đủ nguồn lực để thực hiện những dự án đê bao chắc chắn thì cần nghĩ tới phương pháp đê bao có quy mô nhỏ, đê. Và việc trang bị cho mình một số giải pháp chống ngập riêng của mỗi người dân là rất cần thiết.